Menu
Η “Δημοκρατική Παιδεία” δεν έχει ένα μοναδικό, αντικειμενικό ή σταθερό νόημα. Δημοκρατική Παιδεία είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά από δασκάλους, ακαδημαϊκούς, παιδαγωγούς και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ο οποίος εμπεριέχει πολλές διαφορετικές έννοιες, λογικές, κατανοήσεις και πρακτικές.
Σε αδρές γραμμές, η Δημοκρατική Παιδεία μπορεί να γίνει κατανοητή ως εξής: «Παιδεία κατά την οποία τα παιδιά οργανώνουν ελεύθερα τις καθημερινές τους δραστηριότητες και έχουν ίσα δικαιώματα με τους ενηλίκους μέσω δημοκρατικού τρόπου λήψης αποφάσεων», όπως παρατίθεται στο ευρετήριο του Οδηγού της Δημοκρατικής Παιδείας του AERO (Alternative Education Resource Organization).
Η Δημοκρατική Παιδεία περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος θεωριών, φιλοσοφιών, παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών πρακτικών, το οποίο εμπεριέχει τις προοδευτικές θεωρίες του John Dewey, τις κοινοτικές και διαλογικές μορφές της δημοκρατίας, την Κριτική Παιδαγωγική και την Αντι-παιδαγωγική, αλλά και νέες τεχνολογίες, όπως είναι η παιχνιδοποίηση (gamification) της μάθησης.
Tα Δημοκρατκά Σχολεία είναι μαθησιακές κοινότητες στις οποίες το Άρθρο 12 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού “Έχεις το δικαίωμα να εκφράζεις τη γνώμη σου για τις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή σου και οι απόψεις σου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη” πραγματώνεται στον ύψιστο βαθμό.
Η κάθε μια από αυτές τις μαθησιακές κοινότητες είναι μοναδική, ξεχωριστή. Και όλες μαζί συνθέτουν το ποικιλόμορφο πλέγμα της Δημοκρατικής Παιδείας, αφού μοιράζονται τα παρακάτω στοιχεία:
Λέμε ότι έχουμε «δημοκρατία». Ωστόσο, όταν τα σχολεία μας λειτουργούν ελάχιστα ή καθόλου δημοκρατικά, πώς μπορούμε να περιμένουμε από τη σύγχρονη ή τη μελλοντική γενιά παιδιών να κατανοήσει, να εξασκήσει και να σκεφτεί τον τρόπο για να διατηρήσει ή να βελτιώσει τη δημοκρατία στην κοινωνία της; Η Δημοκρατική Παιδεία επιδιώκει να εξουσιοδοτήσει τα παιδιά και τους δασκάλους με αυτο-ευθύνη και δημοκρατική συμμετοχή στα σχολεία, μέσω των οποίων οι μαθητές μαθαίνουν να λένε αυτό που σκέφτονται, να αγωνίζονται για τα θέματα που είναι σημαντικά για αυτούς, να επιλύουν προβλήματα συλλογικά, να σέβονται την άποψη των άλλων και να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη των κοινοτήτων τους, εγκαθιδρύοντας περιεκτικές, επικοινωνιακές και συνεργατικές παιδαγωγικές. Η μαθησιακή διαδικασία διεξάγεται αρμονικά και με σεβασμό μεταξύ όλων, καθώς η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μαθητών και των δασκάλων μέσα στην τάξη έχει την ύψιστη σημασία. Εν συντομία, η Δημοκρατική Παιδεία οδηγεί στην ανάπτυξη σκεπτόμενων νέων ανθρώπων, θωρακισμένων με δεξιότητες να επιλύουν προβλήματα μέσω της συνεργασίας, με ευέλικτο και δημιουργικό τρόπο. Ο κόσμος μας, γεμάτος συνεχεις πολιτικές αναταραχές και αναδυόμενες τεχνολογίες τους έχει ανάγκη.
Αυτή τη στιγμή, λειτουργούν περίπου 1000 σχολεία που αυτοαποκαλούνται δημοκρατικά σε όλο τον κόσμο. Ο τρόπος που η δημοκρατία εκφράζεται σε αυτά τα σχολεία ποικίλλει πολύ, από απλές σχολικές συναντήσεις κατά τις οποίες οι μαθητές ψηφίζουν για συγκεκριμένα θέματα, ως την πλήρη δημοκρατία, κατά την οποία οι μαθητές παίρνουν μέρος στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη λειτουργία του σχολείου, όπως τον προϋπολογισμό, την πρόσληψη ή απόλυση δασκάλων και τον καθορισμό της διδακτέας ύλης, αν υπάρχει..
Δημοκρατικά σχολεία λειτουργούν από τις αρχές του 20ου αιώνα. Η αρχή έγινε στην Αγγλία από το σχολείο Σάμερχιλ, το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί ως δημοκρατικό οικοτροφείο, όπου τα μαθήματα ήταν προαιρετικά. Άλλο ένα σπουδαίο σχολείο, το Σάντμπουρι Βάλεϊ, ξεκίνησε να λειτουργεί το 1968 στη Μασαχουσέτη των Η.Π.Α., ως κανονικό σχολείο. Δίχως συγκεκριμένη διδακτέα ύλη ή υποχρεωτικό πρόγραμμα μάθησης, βαθμολόγηση ή άλλου είδους δομές που συναντά κανείς συνήθως στα σχολεία, το Σάντμπουρι Βάλεϊ έγινε ακόμη μία ριζοσπαστική επιλογή. Τα σχολεία που ακολούθησαν το μοντέλο οικοτροφείου του Σάμερχιλ ήταν λίγα, ενώ πολλά ήταν τα σχολεία που χρησιμοποίησαν τις ιδέες του Σ.Β. ή βασίστηκαν, λίγο έως πολύ, στο μοντέλο του.
Τα ελληνικά σχολεία θεωρείται πως ακολουθούν και υποστηρίζουν τις δημοκρατικές αρχές, αλλά σπάνια βρίσκει κανείς δημοκρατικές δομές σε αυτά. Η δημοκρατία στα ελληνικά σχολεία βασίζεται κυρίως στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών που σχετίζεται με την αγωγή του πολίτη και την πολιτειότητα και όχι στην άσκησή της μέσα στην τάξη, και σίγουρα δεν αφορά μια ισότιμη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. Παρά το δεδομένο κρατικό εκπαιδευτικό πρότυπο, ένας μικρός αριθμός ελληνικών δημοσίων σχολείων καταφέρνουν να συμπεριλάβουν ορισμένες από τις αρχές αυτές στην καθημερινή σχολική ζωή, κυρίως λόγω συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών που ευνοούν τις φωτισμένες πρωτοβουλίες κάποιων αφιερωμένων στο έργο τους παιδαγωγών.
Αν και το αναλυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει διεθεματική προσέγγιση και μάθηση βασισμένη σε σχέδια εργασίας, στην πράξη μόνο μια μειοψηφία σχολείων εφαρμόζει αυτή την προσέγγιση (κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα), αλλά δεν δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία της συν-δημιουργίας της μαθησιακής πορείας. Οι μαθητές πρέπει να έχουν λόγο για το πώς μαθαίνουν και για το αντικείμενο της μαθησής τους. Αποτελεί θέμα προτεραιότητας για τον Έλληνα συνήγορο του παιδιού, η καθιέρωση της άμεσης και ενεργούς συμμετοχής και ο σεβασμός της άποψης όλων των μαθητών σχετικά με θέματα που άμεσα ή έμμεσα επηρεάζουν τη ζωή τους
Μια σύντομη, ζωηρή γεύση από ένα σχολείο Sudbury
Συνήγορος του Παιδιού
Στείλτε τη μας μέσω της φόρμας επικοινωνίας. Εάν έχουν κι άλλοι την ίδια απορία θα αναρτήσουμε εδώ μια απάντηση.
Δεν έχουμε προλάβει ακόμα να βάλουμε… αν έχεις όρεξη, επικοινώνησε με το Στέλιο στο stelios@eudec.gr να σου πει πως μπορείς να το κάνεις.